Sposób wykonania instalacji elektrycznej powinien być dostosowany do miejsca jej ułożenia. Zależnie od tego dobiera się też przewody i osprzęt – podtynkowy, specjalny lub natynkowy. Osprzęt to puszki, gniazda wtyczkowe oraz łączniki, czyli wyłączniki, przełączniki, przyciski dzwonkowe itp.
  |
| |
 |
| |
Puszki produkuje się w różnych kształtach: okrągłym, kwadratowym lub prostokątnym. Zależnie od sposobu wykonania instalacji stosuje się puszki:
- podtynkowe bez pokrywki – gdy w puszce będzie umieszczony łącznik albo gniazdo wtyczkowe,
- podtynkowe z pokrywką – gdy jest to puszka przelotowa lub rozgałęźna,
- natynkowe.
Puszki natynkowe najczęściej są nieuszczelniane, ale mogą być też szczelne z dławikami. Podobnie gniazda iłączniki natynkowe – mogą mieć obudowę nieuszczelnianą albo szczelną.
Uwaga! Przewody w puszkach należy łączyć za pomocą pierścieni rozgałęźnych lub specjalnych zacisków. Samo skręcanie końców przewodów ze sobą i następnie ich izolowanie jest nietrwałe i może powodować iskrzenie w puszce.
 |
| Połączenie przewodów za pomocą pierścienia rozgałęźnego. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
Instalacja pod tynkiem
Jednym ze sposobów wykonania instalacji elektrycznej w domu jest ułożenie przewodów elektrycznych (płaskich) bezpośrednio na nieotynkowanych ścianach, zamocowanie puszek rozgałęźnych i następnie pokrycie ścian tynkiem. Na koniec montuje się osprzęt – gniazda wtyczkowe i łączniki.
Można też na ścianach, przed ich otynkowaniem, ułożyć rurki izolacyjne i puszki, pokryć ściany tynkiem, a następnie wciągnąć w rurki odpowiednią liczbę przewodów jednożyłowych. Rozwiązanie to umożliwia późniejsze naprawy czy drobne przeróbki instalacji bez wyrywania przewodów spod tynku i rujnowania pomieszczeń.
Instalacja na tynku
W garażu i pomieszczeniach technicznych instalację elektryczną układa się na tynku. Stosuje się wówczas przewody kabelkowe wielożyłowe mocowane do ścian za pomocą uchwytów albo przewody jednożyłowe wciągnięte w rurki oraz szczelny osprzęt natynkowy.
 | |  |
| Najczęstszy sposób wykonania instalacji: ułożenie płaskich przewodów kabelkowych na ścianach przed ich otynkowaniem. Autor: Andrzej Szandomirski | | W pomieszczeniu technicznym przewody elektryczne mogą być poprowadzone w rurkach na wierzchu ścian. Autor: Andrzej Szandomirski |
Listwy i kanały instalacyjne
W ostatnim czasie coraz częściej w mieszkaniach i domach jednorodzinnych stosuje się – tak jak w pomieszczeniach biurowych – listwy i kanały instalacyjne. Umożliwiają one ułożenie instalacji już po wykończeniu i pomalowaniu pomieszczeń, a ponadto dokonywanie dowolnych przeróbek w trakcie jej użytkowania bez niszczenia ścian.
Listwy. Są estetyczne i mają niewielkie wymiary. Umieszcza się je na ścianach przy podłodze, przy suficie albo wokół ościeżnic otworów drzwiowych. Przypodłogowe listwy instalacyjne wyposażone są w dwie lub więcej komór (kanałów), w których można układać obwody o różnym przeznaczeniu. W sprzedaży dostępne są także listwy instalacyjne do montażu nad blatem w kuchni.
Ich użycie bardzo ułatwia podłączenie wszelkich urządzeń elektrycznych stosowanych w gospodarstwie.
Listwy wykonane są z tworzywa sztucznego lub aluminium wyłożonego wewnątrz tworzywem. Ich spodnia część jest perforowana, co ułatwia mocowanie. Łatwo się je tnie i modeluje, dzięki czemu dają się ściśle dopasować do podłoża. Listwy można zakryć wykładziną dywanową albo dobrać do nich pokrywę czy osłonę w odpowiednim kolorze.
 |
| Listwy instalacyjne ułożone przy podłodze. Gniazda (specjalne) mogą być mocowane nad listwą lub w niej. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
Kanały instalacyjne. Mają większe rozmiary od listew. Warto je stosować, gdy w budynku jest dużo różnych typów instalacji: telefoniczna, przeciwwłamaniowa, komputerowa itp.
Puszki podłogowe
W domach jednorodzinnych mogą także znaleźć zastosowanie podłogowe puszki instalacyjne.
Są polecane zwłaszcza do dużych pomieszczeń, w których różnego rodzaju odbiorniki, jak na przykład telewizor, aparat telefoniczny czy lampy stojące, chcielibyśmy usytuować z dala od ścian. Montując puszki podłogowe, unikamy plątaniny luźnych przewodów pod nogami, co najczęściej nie tylko utrudnia poruszanie się, ale bywa też przyczyną pożaru.
Puszki podłogowe są wyposażone w uchylną pokrywę, w której znajduje się wycięcie na wyprowadzenie przewodów instalacyjnych. Przewody doprowadza się do puszki w rurkach ułożonych w podłodze bądź przy użyciu specjalnych elementów skrzynek przepustowych przyłączonych na przykład do listew instalacyjnych. Pokrywę puszki można obłożyć takim samym materiałem jak całą podłogę. Aby całość wyglądała estetycznie, trzeba dopilnować, by po zamknięciu pokrywy wierzch puszki licował z powierzchnią podłogi. Puszki są szczelne, dzięki czemu bez żadnego ryzyka można na mokro czyścić podłogi.
Uwaga! W domach jednorodzinnych nie ma potrzeby stosowania całych systemów kanałów i puszek podłogowych, ale warto wziąć pod uwagę możliwość wbudowania pojedynczych elementów. Taki element łatwo powiązać z instalacją podtynkową lub ułożoną w listwach.
 |
| Podłogowa puszka instalacyjna z uchylną pokrywą. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
Gdzie instalować łączniki
Miejsce mocowania osprzętu zależy od indywidualnych upodobań, najczęściej jednak łączniki do sterowania oświetleniem umieszcza się wewnątrz pomieszczenia przy drzwiach od strony klamki na wysokości około 140 cm od podłogi i w odległości blisko 15 cm od otworu drzwiowego. Wyjątek stanowią pomieszczenia wilgotne, takie jak łazienka, WC, pralnia, w których wymagane jest stosowanie osprzętu w obudowie szczelnej, oraz małe pomieszczenia gospodarcze. W ich przypadku łączniki przeważnie instaluje się na zewnątrz.
Gdzie instalować gniazda
Zwykle w pokojach gniazda umieszcza się nisko – około 30 cm nad podłogą. Są one wtedy zasłonięte przez meble i nie szpecą ścian. Najlepiej, gdy gniazda są podwójne i rozmieszczone stosunkowo gęsto. Koszt gniazda jest niewielki, a wygoda duża, bo unika się podłączania rozgałęziaczy i przedłużaczy.
Gniazda wtyczkowe w kuchni powinny być instalowane powyżej poziomu szafek, czyli 100-120 cm nad poziomem podłogi.
 |
| *Kategoria określa standard wyposażenia domu w odbiorniki energii elektrycznej. Kategoria I to niski standard wyposażenia. |
Gniazda tylko a bolcem!
Według nowej normy gniazda wtyczkowe we wszystkich pomieszczeniach domu, a więc także w pokojach mieszkalnych, holach, garderobach itp., muszą mieć obecnie styk ochronny (bolec),
do którego jest przyłączony przewód ochronny (PE). Przepis ten dotyczy nowych i modernizowanych instalacji.
 |
| Autor: Krzysztof Zasuwik |
Jak dobrać średnicę rurek instalacyjnych
Średnica (typ rurki) przede wszystkim powinna być dobierana do liczby i przekroju przewodów jednożyłowych, które mają być do niej wciągnięte. Znaczenie ma też odległość pomiędzy puszkami instalacyjnymi, liczba zagięć rurek na trasie (łuków) itp. W razie wątpliwości lepiej zastosować rurkę o jeden stopień większą niż za ciasną.
Jeżeli rurka ma być użyta jako osłona kabelka (przewodu wielożyłowego), jej średnica wewnętrzna powinna być większa o blisko 20% od średnicy zewnętrznej kabelka.
 |
| Do rurek wciąga się przewody pojedyncze, nie kabelkowe, wielożyłowe. Stosowanie tych drugich zwykle nie ma uzasadnienia technicznego i ponosi koszt wykonania instalacji. Wyjątek stanowią sytuacje, gdy wymagana jest dodatkowa osłona mechaniczna kabelka. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
 |
| |
Jak układać przewody
Przewody i rurki pod tynkiem powinno się układać na ścianach pionowo lub poziomo, a nie skośnie (przez źle pojętą oszczędność).
Podobnie należy wybierać trasy na suficie lub w podłodze. Pozwoli nam to nawet po latach - na podstawie położenia puszek rozgałęźnych, gniazd wtyczkowych i łączników - odtworzyć trasy przewodów i uniknąć ich uszkodzenia, na przykład w trakcie remontu.
Poziome odcinki instalcji na ścianach najlepiej układać około 30 cm poniżej sufitu lub poziomo od gniazda do gniazda na wysokości 30 cm nad podłogą. Odcinki pionowe - w pobliżu otworów drzwiowych około 15 cm od krawędzi ościeżnicy lub prostopadle od puszki rozgałęźnej do gniazda.
 |
| Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
Ile obwodów wydzielić w domu
Wykonując instalację odbiorczą w domu, dzielimy ją na obwody zasilające poszczególne odbiorniki energii (pompę studzienną, kuchenkę elektryczną) lub ich grupy (gniazda wtyczkowe, oświetlenie). Każdy z nich musi mieć osobny wyłącznik nadmiarowoprądowy, a grupa kilku obwodów – wyłącznik różnicowoprądowy. Wyłączniki te umieszcza się na tablicy rozdzielczej.
To, ile obwodów wydzielimy, zależy od rodzaju odbiorników i ich liczby. Pamiętajmy, że lepiej jest zrobić ich więcej niż za mało. Wtedy uszkodzenie jednego urządzenia (obwodu) nie będzie powodowało odłączenia od zasilania wielu innych. Awaria pompy studziennej nie spowoduje na przykład unieruchomienia bramy wjazdowej, a zwarcie w gnieździe w kuchni – braku oświetlenia w całym domu. Koszt dodatkowego gniazda wtyczkowego lub obwodu wynosi kilkanaście lub kilkadziesiąt złotych.
Korzyści to dużo wygodniejsza i bezpieczniejsza eksploatacja instalacji.
Musimy też pamiętać, że odbiorniki dużej mocy, takie jak kuchenka elektryczna czy pompa studzienna, zwykle wymagają odrębnego zasilania przewodami o większym przekroju niż pozostałe. Obwody zasilające odbiorniki trójfazowe na 400 V wykonuje się bowiem jako pięciożyłowe, przy czym ich obciążenie nie powinno w warunkach domowych przekraczać 6 kW, a obwody jednofazowe na 230 V – jako trzyżyłowe (obciążenie do 2 kW).
Jeżeli planujemy ogrzewanie elektryczne budynku, zamiast obwodu zasilającego układ automatyki pieca c.o. trzeba ułożyć obwody zasilające grzejniki i ogrzewacz (lub ogrzewacze wody). Obciążenie tych obwodów nie powinno przekraczać podanych wyżej wartości.
 |
| Przykładowy podział instalacji elektrycznej na obwody w domu jednorodzinnym. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
Coś na zapas
Wykonując instalację elektryczną, warto ułożyć jakiś zapas, na przykład dodatkową rurkę pod tynkiem dla wciągnięcia kabla telewizyjnego czy dodatkowe gniazda antenowe. Dobrze jest rozmieścić je w kilku pokojach, bo może za rok czy dwa lata właśnie tam będziemy chcieli umieścić odbiornik.