  |
| Tablicę bezpiecznikową umieszcza się w nowoczesnej, estetycznej obudowie zamykanej na klucz. Autor: ABB INDUSTRIAL COMPANY |
Jakie są stare instalacje elektryczne?
W ciągu minionych kilkudziesięciu lat, a tyle nierzadko mają instalacje w naszych domach, sposób wykonania instalacji elektrycznych przeszedł wiele zmian.
Instalacje z miedzi. Najstarsze instalacje w pomieszczeniach mieszkalnych to instalacje podtynkowe wykonane z przewodów z żyłami miedzianymi, w gumowej izolacji (z czasem gumę w izolacji zastąpiono tworzywem sztucznym), prowadzonych w rurkach ołowianych z wewnętrzną izolacją z papieru.
W takiej instalacji rozgałęzienia wykonywano w puszkach umieszczonych pod tynkiem i zamykanych pokrywkami. Gniazda wtyczkowe i łączniki instalowano w takich samych puszkach, tylko bez pokrywek. Ich rolę spełniał osprzęt w obudowie bakelitowej. Tak wykonana instalacja po wielu latach użytkowania wymaga modernizacji, zwłaszcza wtedy gdy przewody mają izolację gumową. Guma z czasem kruszeje i traci swoje własności izolacyjne. Osprzęt po latach też najczęściej jest zużyty, styki wypalone, a elementy bakelitowe - często popękane. Sytuację może na jakiś czas poprawić wymiana osprzętu: łączników i gniazd wtyczkowych oraz przewodów. Zwykle jednak nie udaje się wyciągnąć starych przewodów z rurek. Popękana gumowa izolacja przewodów oraz pokruszona izolacja papierowa w rurkach skutecznie to uniemożliwiają. Natomiast próba wyrywania przewodów wraz z rurkami ze ścian zwykle kończy się uszkodzeniem tynków, zniszczeniem ścian i sufitów.
Instalacje aluminiowe. W domach wybudowanych w czasach, kiedy przez źle pojętą oszczędność instalacje wykonywano z przewodów aluminiowych, kłopoty dotyczą łamiących się końcówek przewodów, luzowania się połączeń skręcanych w gniazdkach wtyczkowych i łącznikach, a także w puszkach rozgałęźnych. Dzieje się tak, ponieważ aluminium jest metalem kruchym. Luzujące się styki trzeba często dokręcać, aby zapobiec ich iskrzeniu i wypalaniu, które może powodować przerwy w dopływie prądu, a także być przyczyną pożaru. Wymiana takiej instalacji wymaga wyrwania przewodów ze ścian i sufitów.
Dlaczego potrzebna jest modernizacja?
Dwa główne powody, dla których trzeba modernizować stare instalacje elektryczne, to:
- względy bezpieczeństwa - konieczność ochrony przed porażeniem prądem i przed skutkami przepięć,
- większe obciążenie instalacji - w ostatnich latach znacznie wzrosła liczba odbiorników podłączanych do instalacji elektrycznych: coraz więcej gospodarstw domowych wyposażonych jest w pralki, zmywarki, kuchenki elektryczne, elektryczne czajniki etc.
Aby zapewnić większe bezpieczeństwo użytkowania instalacji elektrycznych, wprowadzono nowe przepisy.
Dostosowanie starej instalacji do nowych przepisów
Nikt nie ma chyba wątpliwości, że powinno się modernizować stare instalacje elektryczne. Pytanie tylko, jak to zrobić w miarę prosto, nie rujnując przy tym mieszkania czy domu. Wszystko zależy od stanu starej instalacji.
Najłatwiej dostosować istniejącą instalację do nowych przepisów, jeżeli jest ona wykonana przewodami z żyłami miedzianymi w rurkach pod tynkiem (lub na tynku), a przy tym jest w dobrym stanie technicznym. Modernizując taką instalację, powinno się:
- wykonać (jeśli nie istnieją) połączenia wyrównawcze i zainstalować główną szynę uziemiającą budynku. Do tej szyny trzeba przyłączyć wszystkie instalacje rurowe wprowadzone do budynku: wodną, kanalizacyjną, gazową, centralnego ogrzewania oraz zbrojenie budynku, uziomy naturalne lub sztuczne oraz przewód ochronny (PE);
- rozdzielić przewód ochronno-neutralny (PEN) na dwa odrębne przewody: neutralny (N) i ochronny (PE). Najlepiej zrobić to w złączu budynku;
- dodać trzeci przewód w obwodach jednofazowych i piąty - w trójfazowych ( zwanych „siłowymi”). Przewody te muszą mieć izolację żółto-zieloną i pełnić funkcję przewodu ochronnego (PE). Można je wciągnąć do istniejących rurek;
- wymienić wszystkie gniazda wtyczkowe w pokojach na gniazda z bolcami ochronnymi i przyłączyć do bolców przewód ochronny (PE);
- wymienić gniazda wtyczkowe w łazience na hermetyczne i wyposażone w bolec ochronny (jeśli nie były takie);
- wykonać połączenia wyrównawcze w łazience;
- wymienić tablicę bezpiecznikową z bezpiecznikami topikowymi (tak zwanymi korkami) na nową - wyposażoną w wyłączniki nadmiarowoprądowe oraz wyłącznik różnicowoprądowy 30 mA. Nowa tablica może być osadzona w starej wnęce lub na wierzchu w estetycznej obudowie;
- zainstalować w złączu ochronniki przeciwprzepięciowe chroniące instalację między innymi przed skutkiem wyładowań atmosferycznych.
Inaczej rzecz się ma, jeśli eksploatowana od wielu lat instalacja ułożona jest pod tynkiem i wykonana z przewodów z żyłami aluminiowymi. Wtedy trzeba po prostu zastąpić ją nową. Aby zrobić to w sposób możliwie najmniej uciążliwy, należy starą instalację po odłączeniu od tablicy bezpiecznikowej pozostawić w ścianach. Nową natomiast ułożyć w listwach i kanałach instalacyjnych.
Nowa instalacja w listwach i kanałach
Instalację elektryczną można prowadzić w listwach lub kanałach. Wykonuje się je z tworzywa sztucznego (PCW) lub z aluminium z wewnętrzną izolacją także z PCW. Tworzywo jest elastyczne - daje się łatwo przycinać i modelować. Kanały przeznaczone są do układania większej liczby przewodów niż listwy.
Listwy i kanały doskonale przylegają do wszelkich nierówności podłoża. Wytwarzane są w różnych rozmiarach, od bardzo wąskich (kilkucentymetrowych) i płaskich, do szerokich (nawet kilkudziesięciocentymetrowych) i głębokich.
Listwy mogą być bez przegród wewnętrznych lub z przegrodami, pozwalającymi na odrębne prowadzenie w jednej listwie instalacji o różnym przeznaczeniu. Listwy i kanały można układać przy podłodze lub przy suficie, a także pod parapetami. Spodnia część listwy jest perforowana, co ułatwia przykręcanie jej do ściany lub sufitu. Pokrywy mają zatrzaskowe uchwyty.
Do listew i kanałów stosuje się specjalny osprzęt, mocowany w listwie (kanale) lub obok niej.
Bogaty asortyment listew i kanałów pozwala na wykonanie nowej instalacji dostosowanej do aktualnych i przyszłych potrzeb domowników. Możliwe jest rozmieszczenie gniazd wtyczkowych tak, aby nie było potrzeby stosowania przedłużaczy i rozgałęziaczy plączących się po podłodze.
Różnokolorowe osłony pozwalają doskonale dopasować pokrywy do kolorystyki ścian.
 | |  | |  |
| Dzięki przegrodom w jednej listwie można ułożyć instalacje elektryczne o różnym przeznaczeniu. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki | | Listwy i kanały można układać przy podłodze. Specjalny osprzęt może być zamocowany obok listwy. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki | | Listwy i kanały mogą też być zamontowane pod sufitem. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
 | |  | |  |
| Różnokolorowe pokrywy maskujące można dopasować do kolorystyki wnętrza. Autor: ABB | | Autor: LEGRAND | | Autor: LEGRAND |
Jeżeli zdecydujemy się wykonać nową instalację w listwach i kanałach, będziemy musieli:
- wymienić starą tablicę bezpiecznikową na nową - wyposażoną w wyłączniki nadmiarowoprądowe oraz wyłącznik różnicowoprądowy 30 mA;
- zdemontować istniejące gniazda wtyczkowe i łączniki oraz zakleić otwory, które po nich pozostaną;
- ułożyć spodnie części listew i kanałów na ścianach i sufitach (dojścia do opraw sufitowych);
- ułożyć przewody (kabelkowe - trzy- i pięciożyłowe) w listwach i kanałach;
- podłączyć osprzęt (gniazda, włączniki) i zamknąć pokrywy;
- wykonać główne i dodatkowe połączenia wyrównawcze w łazience;
- zainstalować ochronniki przeciwprzepięciowe w złączu.
Stosując listwy i kanały, tworzy się system łatwy i bezpieczny w eksploatacji, a także przystosowany do wszelkich zmian i rozbudowy. Jeśli instalacja ułożona jest w listwach i kanałach, można w prosty sposób zwiększyć liczbę obwodów i gniazd wtyczkowych, a także
- dodając nowe odcinki - doprowadzić instalację do nowych miejsc, bez kucia ścian i tak zwanej prowizorki.
 | |  |
| Pokrywy listew mają zatrzaskowe uchwyty, dzięki czemu ich zdjęcie i ponowne założenie jest bardzo łatwe. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki | | Do listew i kanałów stosuje się specjalny osprzęt, mocowany w listwie (kanale). Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki |
Należy pamiętać, że wszelkie prace przy instalacjach elektrycznych, ich naprawie, przebudowie i układaniu nowych może wykonywać tylko elektryk z uprawnieniami do 1 kV.
Z nową normą bezpieczniej
Nowe przepisy, wprowadzone dwoma rozporządzeniami ministra spraw wewnętrznych i administracji: z 4 marca 1999 r. (Dz.U. nr 22, poz. 209) i z 31 maja 2000 r. (Dz.U. nr 51, poz. 617), są dostosowane do norm międzynarodowych i zmieniają wiele wcześniejszych zasad. Główne zmiany dotyczą poprawy ochrony przed porażeniem elektrycznym.
Norma wprowadza także nową terminologię:
 |
| |
Cała instalacja elektryczna w budynkach mieszkalnych musi być trójprzewodowa. W każdym obwodzie 230 V (jednofazowym) występują przewody: fazowy (L), neutralny (N) i ochronny (PE) (zamiast dotychczasowych dwóch: fazowego i zerowego).
Obwody o napięciu 400 V (trójfazowe) muszą mieć pięć przewodów. Są to trzy przewody fazowe (L1, L2, L3), przewód neutralny (N) i przewód ochronny (PE).
Gniazda wtyczkowe we wszystkich pomieszczeniach, w tym także w pokojach mieszkalnych, muszą mieć styk ochronny (bolec), do którego jest przyłączony przewód ochronny (PE). Jest to ochrona zarówno przed dotykiem bezpośrednim, jak i pośrednim.
Do ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym zaleca się stosowanie wyłączników różnicowoprądowych.
Wyłączniki różnicowoprądowe reagują nawet na niewielkie nieprawidłowości w instalacji, takie jak uszkodzenie izolacji czy niesymetrię obciążeń. Wyłączniki różnicowoprądowe nie
zastępują zabezpieczeń nadmiarowych obwodów.
Zwykle w nowych instalacjach stosuje się:
- wyłączniki nadmiarowoprądowe - montowane zamiast dotychczas stosowanych bezpieczników, odrębne dla każdego obwodu i dostosowane do jego obciążenia;
- wyłącznik różnicowoprądowy - wspólny dla kilku obwodów, chroniący użytkowników przede wszystkim przed porażeniem.
 | |  |
| Wyłącznik różnicowoprądowy. Autor: LEGRAND | | Wyłącznik nadmiarowoprądowy. Autor: LEGRAND |
Zgodnie z nowymi przepisami gniazdka wtyczkowe w łazience muszą być zainstalowane w odległości nie mniejszej niż 60 cm od krawędzi wanny lub brodzika. Muszą to być gniazdka hermetyczne, ze stykiem ochronnym, a zasilający je obwód musi być chroniony wyłącznikiem różnicowoprądowym nie większym niż 30 mA. W łazience muszą być ponadto wykonane połączenia wyrównawcze.
Postanowienia nowej normy obowiązują przy wykonywaniu nowych i modernizowaniu istniejących instalacji.